(Dẫn theo Tổng tập Văn học và Tuổi trẻ 2024, NXB Giáo dục Việt Nam, 2024,tr.32)

Thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1. Xác định thể thơ của văn bản.

Câu 2. Trong khổ thơ (3), âm thanh nào đã đánh thức miền thơ ấu của nhân vật tôi?

Câu 3. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ nhân hóa trong hai câu thơ sau:

Ràng rịt cỏ xanh đê

Níu chân - Chào ta đấy

Câu 4. Nhận xét tình cảm của nhân vật tôi dành cho quê hương được thể hiện trong văn bản.

Câu 5. Thông điệp nào có ý nghĩa nhất đối với em được gợi ra từ văn bản trên? Vì sao? (trình bày bằng đoạn văn từ 7 đến 10 câu).

II. VIẾT (6,0 điểm)

     Em hãy viết bài văn nghị luận phân tích nội dung và đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích trong truyện ngắn sau:

Bến tàu trong thành phố

                                                                               - Xuân Quỳnh -

(Lược một đoạn: Nhà Hưng ở trong phố nhưng nó không biết ở đây có bến tàu thủy. Hằng ngày, sau buổi học, nó chỉ quanh quẩn trong nhà. Nó hay vẽ, thích nhất là vẽ tàu thủy. Hưng có một người anh khác mẹ tên Hà. Khi bố và mẹ anh chia tay, anh ở cùng mẹ. Nhưng bố mẹ Hưng vẫn rất quan tâm đến anh. Vì mẹ anh đi Liên Xô, anh chuyển đến ở nhà Hưng. Hưng không thích bởi từ nay không còn được chiều chuộng nhất nhà nữa. Anh Hà có đôi mắt xếch nên Hưng nghĩ chắc chẳng hiền.)

Có một hôm Hưng chạy chơi đâu về, thấy một vết mực loang trên cái tranh con tàu thủy để trên bàn mà Hưng vừa mới vẽ, tô màu cẩn thận. Hưng nghĩ ngay là anh Hà cố ý đánh đổ mực vào tranh. Hưng chộp lấy tờ tranh vò nhàu đi rồi òa lên khóc. Hưng khóc vì tiếc tranh thì ít, vì ức thì nhiều

- Làm sao thế con? - Mẹ hỏi.

- Anh Hà... - Hưng vừa nói vừa nức nở. Anh Hà đánh đổ mực ra tranh của con.

- Không phải đâu- Mẹ Hưng nói – Không phải đâu, tại con mèo đấy. Ban nãy con mèo nó làm đổ mực tung tóe, anh Hà đã lau bàn và lọ mực, nhưng tranh của con không lau được.

- Không phải tại con mèo đâu, - Hưng đổ riệt cho Hà, - tại anh Hà đấy!

- Tại con mèo.

- Tại anh Hà.

- Hưng! Đột nhiên mẹ quảt lên, chưa bao giờ Hưng thấy mẹ giận như vậy. Rồi mặt mẹ bằng buồn hắn đi, mắt mẹ rơm rớm - Hưng tại sao con lại nghĩ ác về anh con vậy? [...] Con phải xin lỗi anh con.

Đến chiều, khi con mèo về ăn cơm, Hưng trông thấy chân con mèo có dính tí mực. Hưng biết là mình đã nghi oan cho anh Hà nhưng vừa tự ái vừa ngượng nên Hưng vẫn lẳng lặng chẳng nói gì.

(Lược một đoạn: Đêm ấy, Hưng chủ động làm lành, hai anh em vui vẻ trò chuyện. Một hôm, mẹ đưa hai anh em ra bến tàu chơi. Nghe tiếng còi tàu Hưng thấy nôn nao, tưởng như sắp phải xa anh Hà.)

Bỗng tự nhiên Hưng buột ra tiếng gọi:

- Anh Hà ơi!

- Gì thế?

- Anh ở đây với má và em mãi nhé!

- Mãi thì chắc chả được đâu, nhưng anh còn ở đây lâu, năm năm kia mà.

- Em biết rồi! Nhưng cuối cùng anh vẫn ở xa em, anh đi rồi em chơi với ai? Chẳng lẽ em ra bãi sông một mình, em chạy một mình, em cười một mình à? Chán lắm!

- Hay là, khi nào mẹ anh về, anh sẽ nói với mẹ anh xin chuyển công tác lên đây. Hai đứa ở gần nhau, má sẽ cho anh với Hưng ra bãi sông luôn. Chúng mình sẽ chơi với nhau

mãi.

Chợt Hưng bậm môi, cúi đầu xuống rồi ngẩng lên, mếu máo:

- Anh Hà ơi! Anh đừng giận em nhé!

- Giận cái gì kia? - Hà ngơ ngác.

- Về cái chuyện đổ lọ mực ấy.

- A...Mà anh không nhớ chuyện ấy đâu. Thôi chúng mình về đi, kẻo mà đứng lâu một mình, má buồn..

Hai anh em nắm tay nhau chạy về phía bờ. Đằng sau là con tàu trắng đang đi xa dần. [...]

      (Nhiều tác giả, 65 truyện ngắn hay dành cho thiếu nhi,  NXB Kim Đồng, 2022, tr.236-244)

* Chú thích: Xuân Quỳnh (1942 - 1988) là gương mặt tiêu biểu của thơ ca Việt Nam hiện đại, cũng là cây bút có nhiều truyện ngắn viết cho thiếu nhi. Truyện của Xuân Quỳnh vừa giản dị, gần gũi, vừa trong trẻo, thuần khiết mà vẫn sâu sắc, chan chứa tình người. Bến tàu trong thành phố là một trong những truyện ngắn đặc sắc của Xuân Quỳnh dành cho thiếu nhi.

---------------- Hết ----------------

HƯỚNG DẪN ĐÁP ÁN

PHẦN I. ĐỌC HIỂU. ( 4.0 ĐIỂM)

Câu 1: Thể thơ của văn bản: thơ năm chữ/ ngũ ngôn

Câu 2: Trong khổ thơ (3), âm thanh “véo von con sáo sậu” đã đánh thức miền thơ ấu của nhân vật tôi.

Câu 3:

- Biện pháp tu từ nhân hoá: cỏ níu chân, chào ta

- Tác dụng :

+ Nhấn mạnh tâm trạng vui mừng, hân hoan, sự quấn quýt chào đón của cỏ, sự gắn bó thân thiết, trìu mến của thiên nhiên quê hương với người con trở về sau bao ngày xa cách. Tù đó thể hiện, bộc lộ tình cảm gắn bó tha thiết, lưu luyến của nhân vật trữ tình với quê hương.

+ Giúp cho câu thơ tăng sức gợi hình, gợi cảm, sinh động, hấp dẫn.

Câu 4: Tình cảm của nhân vật tôi dành cho quê hương được thể hiện trong văn bản: yêu thương, gắn bó, trân trọng.

- Đó là tình cảm chân thành, sâu nặng và thiêng liêng.

Câu 5: Cần phải biết yêu quê hương; có ý thức hướng về cội nguồn; trân trọng, lưu giữ kí ức tuổi thơ…

PHẦN II.  VIẾT  ( 6.0 ĐIỂM)

● Giới thiệu tác giả, tác phẩm, đoạn trích

- Tác giả, tác phẩm

- Đoạn trích ca ngợi tình cảm gia đình, đặc biệt là tình anh em gắn bó thắm thiết; tình mẹ thấu hiểu, bao dung. Qua câu chuyện nhẹ nhàng nhưng sâu lắng, tác phẩm khơi dậy trong người đọc những cảm xúc đẹp đẽ, góp phần giáo dục đạo đức và nhân cách cho tuổi thơ.

● Phân tích nội dung và nghệ thuật

● Phân tích nội dung:

* Khái quát nội dung truyện:

“Bến tàu trong thành phố” kể về cậu bé Hưng và người anh khác mẹ tên Hà. Khi anh Hà chuyển đến sống cùng gia đình Hưng, cậu bé mang trong lòng sự ganh tị, xa cách. Một hiểu lầm nhỏ (việc làm đổ lọ mực vào bức tranh) khiến Hưng nghi oan cho anh Hà và dẫn đến mâu thuẫn. Nhưng rồi, qua sự quan tâm của mẹ, sự chân thành của anh Hà, Hưng dần hiểu ra, chủ động làm lành, và từ đó hình thành một tình cảm gắn bó, thân thiết giữa hai anh em.

* Phân tích nội dung làm sáng tỏ chủ đề: Chủ đề của truyện: tình cảm gia đình, đặc biệt là tình anh em ruột thịt, có thể được vun đắp từ sự chân thành, yêu thương và thấu hiểu lẫn nhau.

* Tình cảm anh em gắn bó thắm thiết:

- Tình cảm của em dành cho anh:

+ Ban đầu, Hưng không thích anh Hà, phản ứng gay gắt, quyết liệt khi cho rằng  anh Hà đã cố ý đổ mực vào bức tranh mới vẽ của mình( oà khóc, vò nhàu bức tranh, đổ riệt cho anh); im lặng dù biết mình đã nghi oan cho anh( vừa tự ái, vừa ngượng nên Hưng vẫn lẳng lặng chẳng nói gì)

+ Hưng đã có những chuyển biến về nhận thức và tình cảm dành cho anh Hà; lo lắng, buồn bã khi nghĩ đễn việc phải xa anh; khao khát được ở bên anh mãi mãi( anh ở đây với má và em mãi mãi nhé); áy náy, day dứt vì đã nghĩ oan cho anh (bặm môi, mếu máo)

- Tình cảm của anh dành cho em:

+ Yêu thương, vị tha với em: không để bụng chuyện Hưng đã từng nghi oan cho mình (Mà anh không nhớ chuyện ấy đâu)

+ Mong ước được gắn bó cùng em: muốn mẹ chuyển công tác lên đây để hai đứa gần nhau, chơi với nhau mãi mãi.

* Tình mẹ yêu thương, thấu hiểu, bao dung:

- Công bằng, thấu tình trong cách giải quyết sự hiểu lầm của Hưng và Hà- người con riêng của chông.

- Buồn bã, khổ tâm trước cách hành xử của của Hưng với anh( Rồi mặt mẹ bỗng buồn hẳn đi, mắt mẹ rơm rớm)

● Phân tích những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật 

- Ngôi kể thứ ba, tăng tình khách quan, giàu giá trị hiện thực cho câu chuyện, bao quát được thế giới nhân vật.

- Cốt truyện đơn giản xoay quanh xoay quanh mối quan hệ trong gia đình nhưng vẫn có chiều sâu, gây ấn tượng cho người đọc.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vât: thông qua hành động, cử chỉ, lời nói, suy nghĩ, tâm trạng khắc hoạ sống động đặc điểm của nhân vật, góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm

- Ngôn ngữ kể chuyện bình dị, gần gũi với lời ăn tiếng nói hằng ngày.

- Giọng văn tự nhiên, chân thành, tạo nên một không khí ấm áp, nhẹ nhàng, chan chứa tình người.

● Đánh giá chung

Lưạ chọn hình thức nghệ thuật đặc sắc , đoạn trích đã ngợi ca tình cảm gia đình, tình anh em gắn bó, tình mẹ bao dung. Qua đó tác giả nhắn nhủ mỗi người hãy trân trọng, nâng niu tình cảm gia đình.