I. Đọc bài thơ:

Xuân lòng

Nắng xuân tưới trên thân dừa xanh dịu

Tàu cau non lấp loáng muôn gươm xanh

Ánh nhởn nhơ đùa quả non trắng phếu

Và chảy tan qua kẽ lá vườn chanh.

Gió nhẹ nhẹ, hương cỏ cây nhẹ nhẹ

Thoảng bay lên, hương mạ dưới đồng xa

Tự đâu đó, hương muôn hoa mới hé

Như khói trầm từ đỉnh rộng bao la.

Hơi xuân ấm trả cho trời đất lặng

Tiếng reo ca nhí nhảnh và ngây thơ

Của đàn sáo say phơi mình dưới nắng

Chim nghệ vàng rỉa cánh trên nhành tơ...

Xuân trong sáng, xuân thơm, xuân ríu rít

Nhưng xuân đâu tươi đẹp, không xuân lòng?

Ôi xuân nay chỉ là xuân lạnh chết

Trong hồn đau phẫn uất của công nông⁽²⁾ !

Xuân nay chỉ một mùa tang đẫm máu

Lòng người đang thét nỗi bi ai

Đứng phắt dậy! Hỡi muôn hồn phấn đấu

Phá bất bình, mưu sống cho ngày mai...

Rồi xuân ấy, cả nhân quần⁽³⁾ vui vẻ

Nắm tay nhau, tuy khác tiếng, màu da

Dẫm chân lên những núi sông chia rẽ

Và ôm nhau thân ái, cùng vang ca.

Xuân 1938

(Tố Hữu, Trích Thơ Tố Hữu, NXB Giáo dục, năm 2005, trang 44)

Chú thích:

1. Bài thơ này được viết năm 1938 được rút ra từ phần “Xiềng xích” của tập thơ Từ ấy (1937 – 1946), đây là chặng đường đầu mười năm hoạt động cách mạng sôi nổi của nhà thơ Tố Hữu trong những năm tháng nhiều biến cố của nước ta.
2. Công nông: chỉ giai cấp công nhân và nông dân Việt Nam.
3. Nhân quần: viết tắt của quần chúng nhân dân.

Trả lời câu hỏi/ Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1. Khổ thơ sau đây gieo vần gì?

 Gió nhẹ nhẹ, hương cỏ cây nhẹ nhẹ

Thoảng bay lên, hương mạ dưới đồng xa

Tự đâu đó, hương muôn hoa mới hé

Như khói trầm từ đỉnh rộng bao la.

Câu 2. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ điệp thanh trong câu thơ sau:

Đứng phắt dậy! Hỡi muôn hồn phấn đấu

Câu 3. Em có nhận xét gì về tình cảm, cảm xúc của nhân vật trữ tình trong khổ thơ sau:

Xuân nay chỉ một mùa tang đẫm máu

Lòng người đang thét nỗi bi ai

Đứng phắt dậy! Hỡi muôn hồn phấn đấu

Phá bất bình, mưu sống cho ngày mai...

Câu 4. Nêu chủ đề bài thơ và chỉ ra căn cứ giúp em xác định được chủ đề.

Câu 5. Sau khi đọc bài thơ, ấn tượng sâu đậm nhất mà bài thơ để lại trong em là gì?

GỢI Ý ĐÁP ÁN

Câu 1. Khổ thơ sau đây gieo vần gì?

 Gió nhẹ nhẹ, hương cỏ cây nhẹ nhẹ

Thoảng bay lên, hương mạ dưới đồng xa

Tự đâu đó, hương muôn hoa mới hé

Như khói trầm từ đỉnh rộng bao la.

+ Vần chân (vần cách): “nhẹ - hé”, “xa, la”

Câu 2. Xác định biện pháp tu từ điệp thanh trong câu thơ sau:

Đứng phắt dậy! Hỡi muôn hồn phấn đấu

+ Điệp thanh: điệp thanh trắc - “đứng, phắt, dậy”, “phấn, đấu”

+ Tác dụng: Nhấn mạnh chí chí quyết tâm, chiến đầu giành lại tự do. Tăng tính tạo hình và sức biểu cảm cho sự diễn đạt, đồng thời góp phần tạo nên nhạc tính cho câu thơ.

Câu 3. Em có nhận xét gì về tình cảm, cảm xúc của nhân vật trữ tình trong khổ thơ sau:

Xuân nay chỉ một mùa tang đẫm máu

Lòng người đang thét nỗi bi ai

Đứng phắt dậy! Hỡi muôn hồn phấn đấu

Phá bất bình, mưu sống cho ngày mai...

- Tình cảm, cảm xúc của nhân vật trữ tình đi từ buồn thương cho vận mệnh của đất nước  đến ý chí quyết tâm, kêu gọi mọi người đứng dậy phá tan sự bất bình, giành sự sống cho ngày mai.

- Đây là cảm xúc chân thành, sâu sắc, thể hiện tình yêu nước sâu đậm trong hoàn cảnh chiến tranh.

Câu 4. Nêu chủ đề bài thơ và chỉ ra căn cứ giúp em xác định được chủ đề.

- Chủ đề của bài thơ: Khao khát một mùa xuân tự do, hòa bình cho tất cả mọi người.

Căn cứ:

+ Thể hiện qua nhan đề “xuân lòng”, một nhan đề ngắn gọn, nhưng gợi lên nỗi lòng của nhân vật trữ tình trong thời khắc xuân về.

+ Thể hiện qua mạch cảm xúc của bài thơ: bài thơ đi từ ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên mùa xuân đến tâm trạng buồn thương trước cảnh tang thương, đẫm máu của đất nước. Tiếp đến là ý chí quyết tâm phá tan sự bất bình và khép lại bài thơ là khát vọng đất nước được đón chào mùa xuân trong hòa bình.

+ Cảm hứng chủ đạo: Tình yêu nước, khát khao đất nước được đón chào mùa xuân trong hòa bình.

+ Thể hiện qua hình ảnh thơ: nắng xuân, hơi xuân, xuân lạnh...

+ Từ ngữ thể hiện trực tiếp cảm xúc, tình cảm: phẫn uất, đang thét nỗi bi ai, ôm nhau thân ái, cùng vang ca.

Câu 5. Sau khi đọc bài thơ, ấn tượng sâu đậm nhất mà bài thơ để lại trong em là gì?

- Sau khi đọc xong bài thơ, em ấn tượng nhất là tinh thần yêu nước của nhân vật trữ tình.