ĐỀ 1. Đọc văn bản và trả lời những câu hỏi sau:

NHỮNG CUNG BẬC MÙA THU (LÊ MINH)

Thu đã về…

Thu về trong mắt trẻ thơ, những đôi mắt to tròn đen lay láy, long lanh cười, sáng bừng khuôn mặt. Tiếng cười ngộ nghĩnh, ngây ngô. Ơi đèn ông sao, ơi vầng trăng sáng soi tỏ nhân gian… Ơi chú cuội già… Ơi chị Hằng xinh! Chân sáo hả hê tung tăng ta chạy. Trông trăng đón rằm, rước hội hoa đăng. Cùng nhau phá cỗ, muôn màu lung linh trong trăm sắc. Có lẽ trăng yêu ta, đi đâu trăng theo đến đấy, trăng theo ta đi, trăng theo ta về…

Mùi thị chín, ươm đầy hoa nắng vàng thu của mẹ. Với những quả ổi, quả na, trong giấc mơ tuổi thơ có một cây thị với những quả chín thơm lừng, sai trĩu, đưa ta về miền cổ tích, nơi cô tấm mỉm cười chui ra từ quả thị, ru hồn ta ngọt ngào với mỗi tối, hằng đêm…

Mùi hương cốm vàng gói lá sen xanh, nơi quả hồng đỏ mọng, nơi quả bưởi đã dịu chua rồi. Mùi hương hoàng lan nồng nàn của phố, với đêm hoa sữa ngọt ngào những riêng mang. Lả lơi chuối vàng, những chú chuồn chuồn cánh mỏng cõng nắng bay dập dìu từng đôi, từng đôi vờn trên sóng biếc Tây Hồ, lao xao nắng về hôn lên mặt nước…

Thu về trên hàng cây, thu nhuốm vàng lên từng chiếc lá. Những đoá sen trong đầm kia đang tiếc nuối Xuân thì khi chưa thỏa, vẫn bịn rịn, rệu rã bên trời. Còn đâu nữa hương thơm ngát từ đầm sen băng ngang qua ngàn cơn gió…Thoang thoảng thôi mà sao cứ như gọi như mời…[…]

Khi bình minh trở mình đón tinh khôi của mùa thu nụ sương trong vắt ngẩn ngơ dõi tìm chiếc lá trong buổi sớm mai. Chiếc lá gắng giành giật sự sống của mình vào mỗi sớm. Ngày cứ trôi như trở bàn tay, liệu có ai vớt buổi sương mù, đưa vòng tay níu giữ mùa dĩ vãng, để thời gian lắng đọng chậm dần trên từng phiến lá? Có ai nghe lời lá thở than, có ai nghe gió mỏng len lên hồn lá? Tia nắng gãy đôi trên từng phiến lá rụng, rực rỡ mình lần cuối khẽ khàng lá buông theo gió heo may… Thu về mang hương sắc, mang dịu ngọt cho đời, lá lìa cành cây thương lá xót xa.

Chiều nay thu vẽ dáng mẹ ta ngồi bên thềm nhạt nắng, lá vương đầy, phố xá nhuốm màu mây. Tâm tư mẹ trĩu nặng trong lòng. Gió heo may càng khua sâu vào nỗi nhớ… Bao mong mỏi, nỗi hao gầy nhớ con trong mắt mẹ, khắc khoải phủ lên tóc mẹ màu trắng. Chợt hoàng hôn trong ta bật khóc…

Thu về, phố đứng sầu nhớ chiều sang, nhớ hoàng hôn giăng kín không gian, nhớ vệt nắng loang phủ vàng lên thảm lá… Lẳng lặng phố nghe thu rơi trên vai mình…

(Nguồn: https://tanvanhay.vn/)

Câu 1. Xác định thể loại của văn bản.

Câu 2. Theo văn bản, tác giả đã quan sát, cảm nhận những hình ảnh nào khi thu về?

Câu 3. Chỉ ra 02 yếu tố trữ tình (biểu cảm) có trong văn bản.

Câu 4. Xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong hai câu văn sau: “Ngày cứ trôi như trở bàn tay, liệu có ai vớt buổi sương mù, đưa vòng tay níu giữ mùa dĩ vãng, để thời gian lắng đọng chậm dần trên từng phiến lá? Có ai nghe lời lá thở than, có ai nghe gió mỏng len lên hồn lá?”

Câu 5. Xác định cảm hứng chủ đạo của văn bản ?

Câu 6. Nhận xét cái tôi của tác giả. Em rút ra được bài học gì sau khi đọc xong văn bản?

ĐỀ 2. Đọc văn bản và trả lời những câu hỏi sau:

RAU CÀNG CUA (BÙI QUANG MINH)

Ký ức với tôi là những khoảnh khắc trong trẻo như ánh ban mai đang lăn trên mái tóc của cô bé cạnh nhà. Tôi may mắn khi cả tuổi thơ tuy nghèo khổ nhưng đủ đầy hơi ấm của mẹ và nét trượng nghĩa từ bố. Trong vô vàn những điều ấm áp của ngày xưa đó có lẽ điều để lại ấn tượng sâu sắc nhất trong tôi là cây Rau Càng Cua.

Hồi nhỏ xíu. Tôi là một cậu bé con tròn ỉn với đôi gò má phúm phím đầu chẻ bảy ba cổ điển và thích ngắm mưa rơi. Sau mỗi trận mưa nhìn ra chậu kiểng sẽ thấy từng đụm từng đụm rau càng cua con lúm phúm nhô lên. Thoạt đầu chỉ nhỏ li ti với hai lá mầm hình trái tim. Vậy mà chỉ độ tuần sau là chúng đã tầm 5cm và cứng cáp thấy rõ. Phần đầu có một cái vòi nhỏ vươn mình ra và bao bọc là những chiếc hạt nhỏ xinh.

Bố tôi nói chính những cái hạt nhỏ đó khi rớt xuống đất sẽ là xuất phát điểm của những cây con mới. Mà cũng lạ đời! Hễ thấy bụi cây nào um tùm xum xuê một chút ta tách ra mấy góc mang ghim đi trồng ở chỗ khác thì cứ xìu xìu không có sức sống. Vậy mà cứ để “cây dại sống đời cây dại” thì cây sống mãnh liệt lắm! Không những mọc từ đất thịt mà còn mọc ra từ đít chậu kẹt tường hay chỗ nào ẩm ướt một chút thì sức sống bỗng rạo rực. Cây bung bung từng đọt từng thân mập ú. Làm gì thì làm đến chừng ngó bộ thấy chúng đã xum xuê ngoài vườn tôi thường lon ton cắp rổ ra thu hoạch. Bố nói khi thu hoạch không nên nhổ cả gốc cây lẫn chùm rễ vì sẽ làm chết cây những lần sau không còn để hái. Thu hoạch thì nên dùng dao bén hay ngón tay bấm ngang thân, chỉ lấy phần non phần già giữ lại gầy tiếp cho những đợt sau. Tận hưởng thiên nhiên nhưng không tận diệt nó! […]

Những năm bao cấp khốn khổ hầu như nhà nào cũng thiếu đói. Rau Xà Lách người ta cũng bán đầy ngoài chợ chứng tỏ nó không quá đắt vậy mà có bữa nhà tôi còn không có tiền để mua. Vậy là nhà lại chọn rau Càng Cua để thay cho Xà Lách. Lấy rau này trộn giấm chua ngọt rắc tí đậu phộng rang lên trên. Vậy là cả nhà đã quây quần cùng nhau trong buổi chiều mưa rả rít. Nồi cơm nóng, tộ cá rô kho tiêu cay nồng và thau càng cua trộn chua ngọt. Đời còn gì sung sướng bằng… Thời thế nổi trôi – cuộc đời có những bước ngoặt đến ngỡ ngàng. Giờ mấy món cùn cùn lại nối đuôi nhau vào nhà hàng. Đi cùng con trai đi dự một đám cưới sang trọng. Bé nó chỉ vào menu trên bàn ý hỏi sao lại có món Càng Cua dầu giấm thịt bò “Bố! Cái cây xanh lè xanh lét này nhà mình mọc đầy…có ăn bao giờ đâu Bố?”. Thiệt tình thì tôi cũng không biết cắt nghĩa như thế nào cho bé hiểu. Có lẽ đến một lúc nào đó cái gu ẩm thực của người đã thay đổi. Có lúc thèm đến quay quắt những món bình dân như thế này!

Mấy bữa nay nắng rát cả mặt thèm lắm một cơn mưa dại để thổi mát lòng người cùng cảnh vật. Ngó ra ngoài vườn thấy mấy nhúm Rau Càng Cua cũng thiếu nước dẫn đến héo queo. Tôi lại lăng xa lăng xăng xách vài gàu nước ra tưới. Con trai nhìn theo ngơ ngác hỏi: Bố ơi! Bố trồng rau xanh lè xanh lét này để bán lại cho nhà hàng ạ? Tự nhiên thấy cổ họng đắng chát. Ôi! Cuộc sống có những điều gần gũi mà mãi chúng mình đã lãng quên …

(Nguồn: https://tanvanhay.vn/)

Câu 1. Xác định các phương thức biểu đạt được sử dụng trong văn bản.

Câu 2. Theo văn bản, bố của tác giả đã dặn dò những gì khi thu hoạch rau càng cua?

Câu 3. Chỉ ra yếu tố tự sự, yếu tố trữ tình và tác dụng của việc kết hợp hai yếu tố trong đoạn văn sau: “Những năm bao cấp khốn khổ hầu như nhà nào cũng thiếu đói. Rau Xà Lách người ta cũng bán đầy ngoài chợ chứng tỏ nó không quá đắt vậy mà có bữa nhà tôi còn không có tiền để mua. Vậy là nhà lại chọn rau Càng Cua để thay cho Xà Lách. Lấy rau này trộn giấm chua ngọt rắc tí đậu phộng rang lên trên. Vậy là cả nhà đã quây quần cùng nhau trong buổi chiều mưa rả rít. Nồi cơm nóng, tộ cá rô kho tiêu cay nồng và thau càng cua trộn chua ngọt. Đời còn gì sung sướng bằng…”

Câu 4. Xác định cảm hứng chủ đạo của văn bản của văn bản.

Câu 5. Em hiểu như thế nào về câu nói của bố tác giả: “Tận hưởng thiên nhiên nhưng không tận diệt nó!”?

Câu 6. Nhận xét cái tôi của tác giả. Em rút ra được bài học gì sau khi đọc văn bản trên.

ĐỀ 3. Đọc văn bản và trả lời những câu hỏi sau:

XÔN XAO HƯƠNG RỪNG (ĐÀO AN DUYÊN)

 Tôi hay bị lạc vào mớ cảm xúc hỗn độn mỗi khi có dịp ở giữa một rừng cây. Khi xung quanh tôi là những thân cây lớn bé, tầng tầng lớp lớp quấn lấy nhau trong một quần thể thực vật biếc xanh từ mặt đất lên đến tít tận vòm cao. Những lúc như vậy, lòng tôi thốt nhiên vừa phấn khích vừa lặng yên, vừa xôn xao vừa khắc khoải…Vừa như muốn hét lên một âm thanh thật vang động để đánh thức sự thanh tĩnh, vừa muốn gượng thật nhẹ bước chân để đừng làm lay động cây lá quanh mình. […] 

Khi tôi đặt nhẹ những ngón tay lên lớp biểu bì của một thân cây, bằng cái chạm tay thật khẽ, gần như là gượng nhẹ, tôi đã cảm nhận được cảm giác dịu mát của lớp rêu xanh phủ suốt dọc thân cây. Cuộc đời của một cái cây, đôi khi không phải chỉ sống cho mình nó. Lớp vỏ bao bọc thân cây là nơi cho đám rêu nhỏ bé cư trú. Trên những chiếc cành vươn ra trong nắng mưa cõng thêm hằng hà tầm gửi. Phía dưới gốc lại là chỗ dựa cho đám thân bụi, dây leo… Có phải vì một đời sống cây lá cộng sinh như vậy nên người ta mới gọi là rừng. Có phải vì biết nương náu, quấn quýt bên nhau mà cây lá biết xôn xao niềm vui bốn mùa. Tôi đã lặng đi, và cứ lặng đi mãi thật lâu khi nhìn thấy những bông mua lác đác nôn nao tím trong đám lá rậm rạp, những cánh hoa phong lan rừng đẹp như bước ra từ một giấc mơ hờ hững buông xuống từ những cành cây chằng chịt dây leo và tầm gửi, ngay cả những thân rêu xanh cũng trổ những bông hoa như những chiếc móc câu bé tí xíu, hình như người ta gọi là hoa ưu đàm.

Giữa một khu rừng ngợp những cây, thứ hương vị duy nhất tôi có thể cảm nhận, đó là hương của thời gian. Mùi lá mục đang hoai vào trong đất luôn gợi ra vô vàn xúc cảm trong cái đầu lúc nào cũng chật căng những hoài niệm vui buồn của tôi. Thời gian cất vào lòng nó những khua động rộn rã vẹn nguyên của khu vườn chớm hạ. Khi cơn mưa đầu mùa qua đi, những bông dủ dẻ thơm ngọt như ướp cả mùi hương vào trong giấc ngủ. Cái võng kết bằng dây đay buộc giữa hai thân cây nơi góc vườn chằng chịt những mối nối bởi luôn bị quá tải trong những ngày hè rộn rã của chúng tôi.

Nằm đung đưa trên võng trong một buổi trưa gió hiu hiu, nhìn những đốm nắng xuyên qua vòm lá lọt xuống nhảy nhót theo từng nhịp đu đưa và tan vào tiếng nói cười ồn ã. Bao nhiêu năm trôi qua đem theo giấc mơ từ những vòm lá của buổi trưa hè xao động, theo bước chân cơm áo, và chúng tôi đã đánh rơi kí ức, để lạc mất tuổi thơ, lạc mất nhau, lạc mất cả mình… Nếu không có một buổi trưa ngồi tựa lưng ngước nhìn lên xôn xao vòm lá giữa bạt ngàn xanh, tôi liệu còn có thời khắc nào đó để nhìn ngắm một sắc hoa vừa đượm, lắng nghe một tiếng ve rừng yếu ớt vọng xuống nhưng cũng đủ để phát đi một tín hiệu báo mùa hè, để rồi miên man xuôi ngược trong mớ kí ức cứ neo mãi trong mình.

Phố nhỏ của tôi, người già bảo xưa kia rừng theo vào tận những con đường nằm phía ngoại ô. Thú rừng thỉnh thoảng còn đi lạc cả vào đường phố.Tôi luôn mường tượng về niềm hạnh phúc khi ngay cả trong giấc ngủ, con người cũng có thể nghe âm thanh xạc xào của cây lá, nghe con nai con hươu tác lên những tiếng da diết gọi bạn tình, và côn trùng ri rích những thanh âm dịu nhẹ vọng vào đêm mang mang vọng tưởng.

Người già rồi cũng tựa cây rừng, sống lâu thì thành đại thụ, thành nơi để chúng tôi nương náu, dựa dẫm, như cảm giác lúc đôi chân đã mỏi, được ngồi tựa vào một miền dịu mát, ngọt lành. Tôi như trôi đi giữa biêng biếc xanh, trong cảm giác mát lành và thênh thênh vô cùng tận. Nhắm mắt hít thật sâu mùi lá mục đang hoai đi trong đất, tôi nghĩ về tuổi thơ, về người già, về những cánh rừng đã lùi xa dần về kí ức. Và dậy lên trong tôi vào những thời khắc ấy, là xôn xao hương rừng…

(Nguồn: https://tanvanhay.vn/)

Câu 1.Xác định thể loại của văn bản.

Câu 2. Chỉ ra 03 yếu tố miêu tả thiên nhiên có trong văn bản.

Câu 3. Xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong câu văn sau:

“Nhắm mắt hít thật sâu mùi lá mục đang hoai đi trong đất, tôi nghĩ về tuổi thơ, về người già, về những cánh rừng đã lùi xa dần về kí ức”.

Câu 4. Xác định cảm hứng chủ đạo của văn bản?

Câu 5. Qua văn bản, em nhận ra điều gì về mối liên hệ giữa thiên nhiên với con người?

Câu 6. Nhận xét cái tôi của tác giả. Em rút ra được bài học gì sau khi đọc văn bản trên.

ĐỀ 4. Đọc văn bản và trả lời những câu hỏi sau:

NHỮNG GƯƠNG MẶT PHỐ (LƯƠNG THÌN)

Tôi đã đi qua biết bao sớm mai thành phố, nghe biết bao những thanh âm náo nhiệt phố phường. Ngồi trên ban công chờ tia nắng đầu tiên cùng tí tách giọt cà phê quyến rũ, lắng nghe hơi thở phố. […] Thành phố thức dậy từ rất sớm. Nhịp sống hối hả nhộn nhịp trong dòng chảy phố phường. Tôi đã nhìn biết bao khuôn mặt vội vã lướt đi trong cuộc mưu sinh theo guồng phát triển của đô thị. Phố trong tôi như một cô nàng lí lắc hay nói, hay cười thoắt vui đấy mà rồi dỗi hờn ngay được.

Có chiều tôi về ngang qua phố. Thấy phố hồn nhiên như trẻ thơ. Sau một hồi trống dài các cô bé cậu bé khăn quàng đỏ tung bay phấp phới ùa ra ôm cổ bố mẹ, dắt tay ông bà ríu rít để về nhà. Những tà áo trắng học trò như đôi cánh bầy chim non làm cho phố vui rộn ràng náo nức. Tiếng một  đứa bé nhõng nhẽo vòi mẹ mua kẹo mút từ gánh hàng rong. Tiếng ông bảo vệ quát mấy cu cậu học trò đeo ba lô chờ bố mẹ đón đang đu lên cánh cổng trường kẽo kẹt. […]

Ngày chớm thu phố trở nên lặng lẽ. Những cơn mưa cũng tự ào xuống rồi tự tạnh chẳng thể làm khó cho người đi đường phải bất ngờ vặn thêm nấc tay ga tăng tốc, hay tạt vào một mái hiên trú tạm. Phố mang nét mặt người trung niên qua bao trải nghiệm ngày tháng buồn vui đời người đã trở nên bản lĩnh, bình thản đón chờ biến động ập tới không báo trước. Tôi biết phố đang nằm nhớ bước chân người từng qua. Phố nhớ tiếng còi xe inh ỏi. Phố nhớ cả những bực dọc thở dài của người xe ùn lại ở mấy nút giao thông quen thuộc.

Tôi chưa bao giờ hết yêu phố ngay cả khi phố mang gương mặt trầm tư. Cũng như bao người dân thành phố này, lòng phố mong nhanh thôi người người xe xe lại ào ào thành một dòng chảy ngày nối ngày mãi không dứt trong từng nhịp thở. Phố hãy cho mình một chút nghỉ ngơi sau những tháng ngày tất bật. Để rồi, khi lá vàng trút đầy lòng đường Hoàng Diệu hay trên phố Phan Đình Phùng, những tà áo dài nhiều màu sắc lại phấp phới bay mang khoảnh khắc trong ngần phố mỗi chiều thu ửng má…

(Nguồn: https://tanvanhay.vn/)

Câu 1. Xác định ngôi kể trong văn bản trên.

Câu 2. Theo tác giả, phố mang những gương mặt nào?

Câu 3. Xác định chủ đề và rút ra thông điệp của văn bản.

Câu 4. Xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong câu văn sau:

“Tôi biết phố đang nằm nhớ bước chân người từng qua. Phố nhớ tiếng còi xe inh ỏi. Phố nhớ cả những bực dọc thở dài của người xe ùn lại ở mấy nút giao thông quen thuộc.”

Câu 5. Cảm xúc chủ đạo trong văn bản trên là gì?

ĐỀ 5.

Đọc văn bản sau:

MÙI RƠM RẠ QUÊ MÌNH…

Ngọc Bích

(1) Tôi sinh ra từ một vùng sâu vùng xa ở bưng biền Đồng Tháp, lớn lên giữa hương đồng cỏ nội. Nơi tôi sống ruộng lúa không hẳn là thẳng cánh cò bay mà đủ ngan ngát mùi rơm rạ sau mỗi mùa gặt.

(2) Đối với những người sinh ra và lớn lên ở thôn quê thì dường như cánh đồng đã trở thành một phần ký ức chẳng thể nào quên, bởi nó gắn liền với tuổi thơ – phần thời gian trong trẻo nhất của một đời người.

(3) Trong ký ức của tôi, bức tranh đồng quê sống động một cách kỳ lạ. Đó là những sân phơi trải đầy lúa vàng, tụi con nít vẫn hay đi tới đi lui trên những thảm lúa ngoài sân để lúa mau khô, những bước chân nhỏ xinh in ngang dọc trên đệm lúa vàng. Chúng bước nhanh thật nhanh để tránh cái nắng trên đầu và cái nóng hừng hực dưới chân. Ngày mùa trong tôi còn là những ụ rơm, nhánh rạ trơ ra sau vụ gặt. Đâu đâu cũng thấy rơm rạ ngút ngàn, vàng những lối đi.

(4) Tôi thương cái mùi rơm rạ quê mình. Nó cứ thoang thoảng rồi loang dần, quấn chặt vào sống mũi. Mùi rơm rạ là mùi của đồng ruộng, mùi của mồ hôi ba ngày vác cuốc ra đồng, mùi của niềm vui mùa lúa trúng, mùi nỗi buồn nơi khoé mắt mẹ sau mỗi vụ thất thu.

(5) Nồi cơm mới thơm lừng, không những thơm bởi hạt gạo mà còn vì được đun bằng bếp rơm, lửa cháy bùng, cơm sôi ùng ục. Đó là cái mùi cứ phảng phất theo tôi, để rồi những tháng năm sau đóm tôi đi khắp mọi miền, đi qua những đồng lúa xanh tít mắt bất chợt nhớ đến mùi thơm ấy, mùi hương của rơm rạ và mùi của chén gạo thơm hương lúa mới. Cái mùi ấy ngan ngát trong lồng ngực không dễ quên của biết bao con người lớn lên từ ruộng đồng như tôi.

(6) […] Tôi lớn lên giữa mùi rơm rạ quê hương, mấy đứa bạn tôi giờ mỗi đứa một nơi. Có đứa qua xứ Tây Đô lập nghiệp, có đứa đi làm dâu tận vùng miệt thứ Cà Mau. Còn tôi… sống và làm việc ở phố thị xa hoa, đêm đêm nhớ nhà, nhớ mùi rơm rạ mà bật khóc. Chao ôi, cái mùi rạ nồng nồng khó tả.

(7) Mỗi lần về nhà đúng mùa gặt lúa, tôi hít lấy một hơi thật sâu như muốn nuốt hết cái không khí ấy, nhớ về mình còn là đứa trẻ của những tháng năm xưa. Những tháng năm đầu trần ngồi máy kéo ra đồng nghịch rơm, những tháng năm còn được nằm trọn trong vòng tay của ba mẹ.

(8) Có sợi rơm nào bay theo gió vương qua cành lá non, phảng phất hương vị của mùa mới, mùa của yêu thương, ước vọng và hy vọng. Tôi mang theo những khát khao, những ước mơ của mình gửi vào hương vị đó để thấy ấm áp, góp nhặt yêu thương cho riêng mình.

(9) Những kí ức tuổi thơ gắn liền với mùi rơm rạ quê hương bỗng chốc ùa về làm cho con đường đến sân bay trở nên ngắn ngủi. Tôi và anh tài xế công nghệ kia tạm gác lại những ký ức miền Tây thân thương của mình để hoà vào nhịp sống hối hả. Tôi tin là nó chỉ tạm lắng lại trong tâm thức mỗi người rồi đến khi gặp người “rà đúng tần số” hoặc đôi khi chỉ cần nhắc về hai tiếng miền Tây thì những ký ức thân thương ấy lại ào ạt ùa về. Đã là tuổi thơ, là quê hương thì làm sao mà quên cho được.

(Nhiều tác giả, Nghĩa tình miền Tây, NXB Hồng Đức, 2022, tr. 41-44)

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1. Chỉ ra yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình trong văn bản trong đoạn văn (6). Nêu tác dụng của sự kết hợp ấy.

Câu 2. Xác định cách giải thích nghĩa của từ “ngan ngát” trong văn bản.

Câu 3. Phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ được dùng trong đoạn (4).

Câu 4. Xác định chủ đề của văn bản.

Câu 5. Em có đồng ý với quan điểm của tác giả rằng: những ký ức “chỉ tạm lắng lại trong tâm thức mỗi người” bởi “đã là tuổi thơ, là quê hương thì làm sao mà quên cho được”? Vì sao?

ĐỀ 6: Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:

THÁNG NĂM ĐÁNH THỨC MÙA SEN NỞ

         Một mùa sen nữa lại về! Khi nắng hạ vừa đủ độ rực rỡ ngập tràn khắp không gian, cũng là thời điểm sen bắt đầu vươn từng búp lá xanh nõn nà vượt khỏi mặt bùn trên các ao đầm. Các tàu lá cứ chen dầy dần dần xanh kín mặt đầm, cũng là lúc những nụ hoa bắt đầu xuất hiện đan xen giữa trập trùng lá biếc. Bất chợt một sớm mai tháng năm những nụ hoa tinh khôi bắt đầu hé nở, hương thơm thoang thoảng lúc gần lúc xa quấn quện theo chiều gió. Thế là lại bước vào một mùa sen khoe sắc thắm.

       Guồng quay thời gian vẫn nhịp nhàng lặng lẽ, tháng năm về giữa bộn bề hoài cảm, suy tư. Tháng năm vẫy gọi mùa hè theo về trong râm ran tiếng ve sầu, chim chóc, gọi phượng vĩ nhuộm đỏ khung trời bâng khuâng, gọi bằng lăng tím ngát những cung đường. Đi trong những ngày tháng năm trong veo, lòng ta như cũng rung lên bao cung bậc của niềm nhớ, của xúc cảm đắm say, vời vợi, khi cơn mưa đầu mùa bất chợt ùa về trong một chiều hanh hao. Bởi thế mà không lạ khi ta gọi tháng năm là tháng của hoài niệm với dạt dào điệp khúc mùa hạ, đất trời bật lên những tín hiệu đổi thay làm lòng người xao xuyến. Ở cánh đồng sình lầy thôn Thọ Khương xã Tam Hiệp (Núi Thành), những cánh sen hồng vẫn lặng thầm tỏa hương, làm lòng tôi bất chợt cũng dịu dàng, quyện hòa cùng thanh âm xa vắng…

      Tháng năm đánh thức mùa sen nở. Bao giờ ta cũng dành cho sen niềm ưu ái như nâng niu một vẻ đẹp tinh khôi, nhã nhặn. Lòng ta trân quý, ngất ngây làn hương thanh tao ấy, làn hương sinh ra từ bùn đất chân phương mà nền nã, dịu dàng. Sen cánh hồng đậm hồn dân tộc, màu của đôi má ửng hồng trên khuôn mặt thiếu nữ thanh tân. Sen cánh trắng trinh nguyên, thuần khiết như màu áo lụa xênh xanh, duyên dáng, làm ta nhớ quá tà áo dài uyển chuyển. Sen lặng thầm nở trên đất bùn đẫm vị phù sa, cũng nhẹ nhàng điểm tô lên bức tranh tháng năm nét đẹp của trắng trong, thơm thảo, vừa ý nhị lại vừa sâu sắc. Khi đứng trước sen, lòng ta như lắng xuống chỉ còn vị ngọt của bình yên thẳm sâu trong tâm hồn, mọi bão giông gói lại thành giọt sương đọng trên kẽ lá. Vẻ tĩnh lặng của sen như thôi miên ánh nhìn, màu hồng cánh sen, màu của tấm lòng son sắt, làm bừng thức trong ta bao hoài niệm… Bên vườn nhà nội tôi cũng có một đầm lầy nhỏ, tháng năm về sen nở thấp thoáng trên đầm, dệt vào gió làn hương xa vắng, mơ hồ, gọi đàn bướm vàng lượn vòng xôn xao. Tôi nhớ vị trà nội pha chắt chiu hương sen tinh khiết, nồi chè hạt sen mẹ nấu thơm ngon nức mũi, những sớm mai trong lành chỉ có tiếng bếp lửa reo tí tách, tiếng gà gáy xôn xao, tiếng gió vờn xào xạc, nghe an nhiên quá đỗi. Tôi thầm cảm ơn sen, đã nhẹ nhàng dắt tôi về với nguồn cội.[...]

(Xuân Thương, Tháng năm đánh thức mùa sen nở,

https://stnmt.quangnam.gov.vn/, ngày 25/09/2023)

Câu 1.  Chỉ ra yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình trong đoạn văn:“Bên vườn nhà nội tôi cũng có một đầm lầy nhỏ, tháng năm về sen nở thấp thoáng trên đầm, dệt vào gió làn hương xa vắng, mơ hồ, gọi đàn bướm vàng lượn vòng xôn xao. Tôi nhớ vị trà nội pha chắt chiu hương sen tinh khiết, nồi chè hạt sen mẹ nấu thơm ngon nức mũi, những sớm mai trong lành chỉ có tiếng bếp lửa reo tí tách, tiếng gà gáy xôn xao, tiếng gió vờn xào xạc, nghe an nhiên quá đỗi. Tôi thầm cảm ơn sen, đã nhẹ nhàng dắt tôi về với nguồn cội.”

Câu 2: Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ so sánh trong câu văn “Sen cánh trắng trinh nguyên, thuần khiết như màu áo lụa xênh xanh, duyên dáng, làm ta nhớ quá tà áo dài uyển chuyển.”

Câu 3. Theo em, cảm hứng chủ đạo của văn bản trên là gì?

Câu 4. Nhận xét cái tôi của tác giả được thể hiện qua văn bản?

Câu 5. Em có đồng tình với quan điểm của tác giả “Khi đứng trước sen, lòng ta như lắng xuống chỉ còn vị ngọt của bình yên thẳm sâu trong tâm hồn, mọi bão giông gói lại thành giọt sương đọng trên kẽ lá.” không? Vì sao?

ĐỀ 7:

GÁNH MÙA THU VÀO PHỐ! - SƯƠNG NGUYỆT MINH

      Mùa thu từ Quảng Bá, Xuân La, Võng Thị... khẽ khàng đi vào thành phố. Mùa thu đong đầy trong gánh cốm Vòng gói lá sen ven hồ Tây, gánh hàng hoa tươi xuôi dốc Yên Phụ.

     Mỗi năm chỉ một mùa thu. Mỗi mùa thu chỉ một tháng là đẹp, trong tháng ấy chỉ vài ba ngày là đẹp nhất. Cái sự đẹp nhất của khoảnh khắc trong năm này, đôi khi người ta vô tình không để ý, và nó cũng đi qua như sự thờ ơ ấy. Con gái vô duyên thì không biết mùa thu đến hay đi, chỉ những quý cô tinh tế, nhạy cảm và sâu sắc thì mới biết mùa thu nó mỏng mảnh, da diết và dịu dàng thế nào. Chàng trai hùng hục, mắt mũi suốt ngày chỉ cắm vào iphone, ipad thì cũng không hề biết trong năm có một mùa thu, huống hồ là ngày thu đẹp nhất của bốn mùa.

     Mùa thu từ Quảng Bá, Xuân La, Võng Thị... khẽ khàng đi vào thành phố. Mùa thu đong đầy trong gánh cốm Vòng gói lá sen ven hồ Tây, gánh hàng hoa tươi xuôi dốc Yên Phụ. Mùa thu đậu nhẹ lên hàng liễu rủ êm đềm và la đà trên mặt hồ tĩnh lặng. Thảng hoặc, những con vịt trời quẫy nước gọi le le, mòng két kêu nháo nhác làm mùa thu xao xác, rồi lại lặng im. Bình minh lấp ló trên tán cây xao, cây xưa, chấp chới cánh cò trắng bay lên.

     Nắng mới xôn xao một màu vàng mơ trải trên tán cây xanh, phủ lên mái ngói phố cổ thâm u. Lá vàng lác đác rơi. Đi trên phố Phan Đình Phùng, ngước mắt nhìn vòm cây có cảm giác như đang đi vào miền cổ tích lá. Lá khẽ khàng đáp nhẹ lên bờ vai trần thiếu nữ. Lá dịu dàng rơi vào giỏ xe đạp. Lá nằm hờ hững trên nón cô gái bán hàng rong. Đôi khi một cơn gió thổi nhẹ cũng đủ để lá vàng xao xác rơi rơi. Mới buổi sáng lác đác lá rụng, đến chiều về lá phủ một màu vàng trên vỉa hè. Có chỗ, gió vun lá cồn lại thành luống lá, đống lá nhỏ. Bỏ giầy dép, xục bàn chân trần vào lá mát rượu. Có cảm giác như các răng cưa lá, phiến lá, gân lá cũng chạm vào từng mạch máu, rồi cái dịu mát của lá vàng lan tỏa khắp da thịt. Bao nhiêu muộn phiền trong đầu tan biến. Bao nhiêu bức xúc tiêu tan. Chỉ thấy mùa thu xung quanh dịu dàng và cảm thấy ai cũng đáng yêu, đáng quý.

     Gánh hàng hoa của cô thôn nữ như một chấm than di động to dần và hiện rõ. Em gánh mùa thu từ đâu đến? Từ "mắt người Sơn Tây" khao khát nhìn, từ miền đất chiêm trũng Hà Nam lên, từ vườn cây trái Hưng Yên đi qua cầu Long Biên vượt qua sông Hồng sang, hay từ Phúc Yên xuôi cầu Thăng Long về? Mùa thu đong đầy gánh hoa tươi. Mùa thu đọng trên đôi vai gầy lam lũ. Mắt tròn lấp lánh. Mi rợp đen. Má ửng hồng với hai quang gánh hoa tươi còn đọng nước trên các cánh mỏng. Hoa hồng vàng, hoa hồng bạch, lá chét khía răng, hương thơm phảng phất. Hoa dơn phơn phớt hồng. Hoa huệ trắng ngời thanh khiết. Hoa thạch thảo thanh tú tím trắng nữ tính gợi cái buồn man mác mỗi dịp thu về... Bỗng chốc trong đầu vang lên từ kí ức xa xăm: "Ta ngắt đi một cụm hoa thạch thảo. Em nhớ cho mùa thu đã chết rồi." Không! Mùa thu không chết. Mùa thu vàng đang hiện diện trong gánh hàng hoa của cô thôn nữ và Hà Nội quanh đây mùa rụng lá.

Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về.

(Hữu Thỉnh)

     Thu đã về thật rồi! Hỡi người thương hương ở nơi góc bể chân trời. Thu đã về Hà Nội thật rồi đấy. Đàn cò trắng đã bay về đậu trên tán cây sao phố Lò Đúc. Sâm Cầm lại quậy nước Hồ Tây. Liễu đang buông cành rủ lá bên hồ Trúc Bạch. Cái hơi thu chùng chình se sẽ lạnh đã phả vào gáy ta, nhưng em thì không còn ngồi sau xe đạp nữa. Giỏ xe đạp chở bó hoa sen hồng và gói cốm màu xanh ngọc hương thơm vấn vít, nhưng mùi em thì chỉ còn trong hơi lạnh.

Cuối trời mây trắng bay

Lá vàng thưa thớt quá

Phải chăng lá về rừng

Mùa thu đi cùng lá

Mùa thu ra biển cả

Theo dòng nước mênh mông

Mùa thu vàng hoa cúc chỉ còn anh và em

Chỉ còn anh và em là của mùa thu cũ".

Chị Xuân Quỳnh ơi! Mùa thu đã về, và trên cây ... lá vàng thưa thớt quá.

     Bỗng chốc lại ngùi ngùi xa xăm một thoáng âu lo. "Dấu xưa xe ngựa hồn thu thảo", năm sau, năm sau nữa liệu mùa thu có còn về. Những cái "cọc bê tông khổng lồ" chứa hàng trăm hộ dân đang lố nhố cắm sâu giữa lòng Hà Nội. Sông Tô Lịch, sông Kim Ngưu, sông Lừ, sông Sét... đang đen đặc không còn bồn chồn đêm đêm nghe sông Hồng thở than nữa. Ô Quan Chưởng khoác "vỏ" khác và Nhà Hát Lớn thảng hoặc lại rùng mình bị khoác màu áo mới chói chang. Những hàng cây xanh đường Kim Mã, Nguyễn Trãi, Phạm Văn Đồng... run rẩy đón nắng mới chỉ còn trong dĩ vãng. Mùa thu "lá vàng thưa thớt quá", rồi sẽ đến ngày chẳng còn lá để mà rơi?

Một ngày thu Hà Nội.

(https://baovannghe.vn/ganh-mua-thu-vao-pho-tan-van-cua-suong-nguyet-minh-16791.html)

Câu 1: Trong tản văn, tác giả đã sử dụng hình ảnh nào để khắc họa vẻ đẹp của mùa thu Hà Nội?

Câu 2: Chỉ ra và nêu tác dụng của yếu tố tự sự và trữ tình trong đoạn văn: "Thu đã về thật rồi! Hỡi người thương hương ở nơi góc bể chân trời. Thu đã về Hà Nội thật rồi đấy. Đàn cò trắng đã bay về đậu trên tán cây sao phố Lò Đúc. Sâm Cầm lại quậy nước Hồ Tây. Liễu đang buông cành rủ lá bên hồ Trúc Bạch. Cái hơi thu chùng chình se sẽ lạnh đã phả vào gáy ta, nhưng em thì không còn ngồi sau xe đạp nữa. Giỏ xe đạp chở bó hoa sen hồng và gói cốm màu xanh ngọc hương thơm vấn vít, nhưng mùi em thì chỉ còn trong hơi lạnh."

Câu 3: Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong đoạn văn:“Lá khẽ khàng đáp nhẹ lên bờ vai trần thiếu nữ. Lá dịu dàng rơi vào giỏ xe đạp. Lá nằm hờ hững trên nón cô gái bán hàng rong.”

Câu 4: Nhận xét về cái tôi của tác giả.

Câu 5: Qua tản văn “Gánh mùa thu vào phố” của Sương Nguyệt Minh, anh/chị rút ra bài học gì về cách cảm nhận và trân trọng vẻ đẹp của thiên nhiên, cuộc sống?

Đề 8:  Đọc văn bản sau:

BÂNG KHUÂNG THÁNG MƯỜI - NGUYỄN DOÃN VIỆT

Tháng mười đủng đỉnh tạm biệt mùa thu, còn vương lại những dự vị của nắng vàng rực rỡ, còn lẫn khuất những chùm quả chín.

Những đám mây tãi ra trên khắp cánh đồng làng, bầu trời nhẹ tênh sau những ngày trút mưa xối xả. Chốc chốc bên những bờ ruộng còn xăm xắp nước bật lên tiếng của những con chim Chìa vôi thấp giọng. Những đám ruộng đang nằm thong thả nghỉ ngơi sau tháng ngày cần mẫn, chắt chiu ươm vàng hạt lúa. Những gốc rạ chỏng chơ, rệu rã bắt đầu thực hiện nốt bổn phận cuối cùng của mình để trở lại hòa vào bùn đất, lắng xuống ruộng đồng phì nhiêu tiếp tục dưỡng nuôi những mùa vụ mới. Tháng mười trong tôi như thế, cả trong ký ức và thực tại, cả khi ở một miền đất lạ hoặc ngay khi đang được đứng trên mảnh đất làng thì tháng mười trong tôi vẫn vậy. Một cái gì đó thật khó để gọi thành tên. Và cứ mỗi tháng mười về lòng tôi lại bâng khuâng thao thiết, tôi gọi cái cảm giác ấy là bâng khuâng tháng mười.

Có một câu thơ mà mỗi lần đọc lên lòng tôi lại xốn xang thương nhớ:

Lạnh lòng hiu hắt vào đông

Gió mưa vuốt mặt qua sông tháng mười.

Tháng mười là thời khắc chuyển dần vào mùa đông, tuy nhiên vẫn còn đó phong vị của mùa thu rất rõ. Những trận mưa tầm tã trút xuống tháng mười ồ ạt, để rồi sau đó bầu trời như cao hơn và trong hơn. Những đợt gió mùa đông bắc còn mỏng tang và yếu ớt bắt đầu lan nhẹ xuống cánh đồng làm cho đám cỏ gà se lại. Ban mai, sương vương đầy lối ngõ, váng vất trên ngọn cây làng, có khi quện cả vào bước chân lũ trẻ đến trường sáng sớm. Nắng tháng mười dịu nhẹ, đủ hong vàng những tàng cây đang đợi lá thay mùa. Nắng đậu trên mái rêu óng lên nhưng sợi tơ vàng chải chuốt, nắng xòa trên bãi bờ sau những ngày ngái ngủ của lụt lội, nắng thức dậy màu xanh trải thảm khắp cánh đồng lả lướt. Chỉ cần một buổi sáng tháng mười hửng nắng thôi, chỉ ngần ấy thôi cũng đã đủ làm cho lòng ta bâng khuâng đến lạ.

Mùa thu chín mọng trên từng chùm khế vàng thanh ứa nước. Quê hương! không biết tự bao giờ đã mặc định chùm khế là biểu tượng của chốn quê nhà? Dường như, trong mỗi vườn quê xưa không nhà nào là không tồn tại một gốc khế. Cây khế mang nhiều đặc trưng của hình ảnh thôn quê bình dị. Căn bếp tháng mười thắp lên ngọn khói trên mái tranh chiều có mùi canh khế cứ làm ta bụng dạ cồn cào. Tháng mười cứ thế đi theo ta bâng khuâng, mê mải.

Một sớm mai thức dậy bên vườn đầy sương giăng mắc, chợt có tiếng chào mào ríu ran gọi bạn. Ấy cũng là lúc những cành hồng bắt đầu trút lá. Từng chùm quả lộ ra trong sương sớm rồi nhanh chóng chuyển sang vàng nhạt giữa cái nắng trưa dịu dịu tháng mười. Trên tán cây, một đôi quả bắt đầu chuyển thành sắc đỏ. Khi tấm áo lá buông hết trên cành, cây hồng chỉ còn lại chi chít những quả vàng treo lúc la lúc lỉu. Đàn chim chào mào lại về theo tháng mười bói quả, khoảnh vườn quê sớm chiều chộn rộn, để ai đi xa cũng thương nhớ quay về. Tháng mười cứ thế, xao xuyến bâng khuâng…

Lại nhớ hình bóng bà quá đỗi! Tháng mười soạn sửa cho một một mùa đông phía trước. Ấu thơ, hễ thấy bà mang quần áo ấm ra giặt giũ, hong phơi là biết mùa đông như đã cận kề. Mùa đông đến, rét luồn vào da thịt, cái ăn cái mặc luôn là nỗi lo lắng thường trực của mẹ, của bà. Tháng mười dành dụm, tháng mười chắt chiu... tháng mười rưng ưng kí ức.

Tháng mười đủng đỉnh tạm biệt mùa thu, còn vương lại những dự vị của nắng vàng rực rỡ, còn lẫn khuất những chùm quả chín, còn sót lại những bông sen gắng nở muộn mùa… nhưng tháng mười rồi cũng cứ về đúng hẹn. Tháng mười không hồ hởi cháo đón ta nhưng ta cứ lạc vào tháng mười thao thiết.

Tháng mười cứ thế, xao xuyến, bâng khuâng!

(https://baovannghe.vn/bang-khuang-thang-muoi-tan-van-cua-nguyen-doan-viet-17306.html)

Trả lời các câu hỏi:

Câu 1: Xác định thể loại của văn bản.

Câu 2: Theo tác giả, tháng mười mang đến những cảm xúc và hình ảnh đặc trưng nào?

Câu 3: Chỉ ra và nêu tác dụng của yếu tố miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong đoạn văn sau:

“Những đám mây tãi ra trên khắp cánh đồng làng, bầu trời nhẹ tênh sau những ngày trút mưa xối xả. Chốc chốc bên những bờ ruộng còn xăm xắp nước bật lên tiếng của những con chim Chìa vôi thấp giọng. Những đám ruộng đang nằm thong thả nghỉ ngơi sau tháng ngày cần mẫn, chắt chiu ươm vàng hạt lúa. Những gốc rạ chỏng chơ, rệu rã bắt đầu thực hiện nốt bổn phận cuối cùng của mình để trở lại hòa vào bùn đất, lắng xuống ruộng đồng phì nhiêu tiếp tục dưỡng nuôi những mùa vụ mới. Tháng mười trong tôi như thế, cả trong ký ức và thực tại, cả khi ở một miền đất lạ hoặc ngay khi đang được đứng trên mảnh đất làng thì tháng mười trong tôi vẫn vậy. Một cái gì đó thật khó để gọi thành tên. Và cứ mỗi tháng mười về lòng tôi lại bâng khuâng thao thiết, tôi gọi cái cảm giác ấy là bâng khuâng tháng mười.”

Câu 4: Xác định ít nhất một đặc điểm của ngôn ngữ văn học được thể hiện trong đoạn văn sau. Và cho biết căn cứ vào đâu em xác định như vậy.

Câu 5: Nhận xét cái tôi của tác giả.

Câu 6: Anh/chị có đồng tình với quan điểm: “Quê hương không chỉ là nơi ta sinh ra, mà còn là miền ký ức và tình cảm luôn đồng hành với ta suốt cuộc đời” hay không? Hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) để bày tỏ quan điểm của mình, có liên hệ với thực tế cuộc sống.