Chủ đề: RANH GIỚI GIỮA TỰ TIN VÀ TỰ CAO 

      Trong cuộc sống, ai cũng mong muốn được công nhận, được khẳng định giá trị bản thân giữa muôn người. Nhưng có một điều tưởng chừng nhỏ bé mà lại quyết định rất lớn đến sự thành bại của mỗi người – đó là cách ta tin vào chính mình. Bởi lẽ, giữa tự tin và tự cao, chỉ cách nhau một bước chân – bước qua ranh giới ấy, con người có thể từ vững vàng trở thành kiêu ngạo, từ tiến bộ trở nên dừng lại.

     Tự tin là niềm tin tích cực vào năng lực của bản thân – là khi ta hiểu rõ mình có thể làm được gì, dám thử thách, dám sai và dám sửa. Người tự tin luôn có thái độ cầu thị, sẵn sàng học hỏi và biết tôn trọng người khác. Họ không cần khoe khoang, mà để hành động lên tiếng. Nhờ vậy, họ không chỉ gặt hái được thành công mà còn nhận được sự yêu mến, tin tưởng từ mọi người xung quanh. Trái lại, tự cao lại là khi con người đánh mất sự tỉnh táo, quá đề cao bản thân, xem thường người khác và khước từ mọi góp ý. Họ có thể tài giỏi, nhưng sự kiêu ngạo khiến họ dừng lại trong chiếc vỏ ảo tưởng, không còn khả năng phát triển. Chính vì thế, ranh giới giữa tự tin và tự cao thật mong manh – và sợi dây giữ ta không vượt qua ranh giới ấy chính là khiêm tốn.

         Thực tế đã cho thấy, những người tự tin luôn biết biến thử thách thành cơ hội. Helen Keller, dù mù và điếc bẩm sinh, vẫn nỗ lực học tập, trở thành nhà văn, nhà diễn thuyết nổi tiếng toàn cầu. Nếu không có niềm tin vào chính mình, bà đã không thể vươn lên làm nên điều tưởng chừng không thể. Tương tự, Đặng Lê Nguyên Vũ – người sáng lập Tập đoàn Trung Nguyên – đã thể hiện sự tự tin kiên định khi tuyên bố: “Người Việt Nam phải uống cà phê Việt Nam.” Trong thời điểm các thương hiệu ngoại chiếm lĩnh thị trường, ông vẫn tin vào giá trị của trí tuệ Việt. Chính niềm tin đó đã giúp ông tạo nên thương hiệu cà phê mang hồn Việt vươn ra thế giới.

       Nhưng ngược lại, tự cao lại là khởi đầu của những thất bại. Tự cao khiến con người đánh mất khả năng nhìn nhận đúng đắn, từ chối học hỏi, dễ bị cô lập và thất bại. Một người tự cao sẽ dần đánh mất sự tôn trọng của người khác, không còn cơ hội tiến bộ. Tệ hơn, họ có thể tự tay hủy hoại những thành quả mình đã gây dựng chỉ vì quá tin vào bản thân. Tào Tháo – người anh hùng kiệt xuất thời Tam Quốc – từng vì chủ quan, coi thường đối thủ mà thất bại thảm hại ở trận Xích Bích. Cũng vậy, Napoléon Bonaparte, sau hàng loạt chiến thắng lẫy lừng, lại thất bại ở Waterloo chỉ vì quá tin vào tài năng và quyền lực của mình. Cả hai đều là minh chứng cho thấy: tự cao khiến con người mù quáng, đánh mất lý trí và trả giá bằng thất bại.

     Không ai phủ nhận vai trò của sự tự tin trong việc hình thành và phát triển nhân cách, nhưng khi tự tin vượt quá giới hạn, nó dễ biến thành tự cao, kéo theo nhiều hệ lụy. Nguyên nhân dẫn đến tự cao xuất phát từ nhiều yếu tố. Trước hết, yếu tố xã hội đóng vai trò quan trọng: sự đề cao thành tích, việc liên tục khen thưởng quá mức hay văn hóa “so kè” thành tích trong học đường, công sở và mạng xã hội khiến nhiều người hiểu lầm giữa tự tin và tự cao. Thứ hai, yếu tố tâm lý cá nhân cũng tác động mạnh. Một số người, xuất phát từ sự tự ti hoặc luôn muốn chứng tỏ bản thân, dễ chuyển từ tự tin sang tự cao, đặc biệt khi họ so sánh mình với người khác một cách quá mức. Cuối cùng, kinh nghiệm và thói quen cá nhân cũng hình thành tính cách: người liên tục thành công mà không học được sự khiêm tốn sẽ dễ trở nên tự cao; ngược lại, người biết rút kinh nghiệm từ thất bại sẽ duy trì được sự tự tin đúng mực.

    Phân biệt rõ ràng tự tin và tự cao giúp con người nhận thức đúng về giá trị bản thân, biết phát huy ưu điểm và khắc phục hạn chế. Nó giúp mỗi người giữ được thái độ khiêm tốn, biết lắng nghe và học hỏi, tránh những sai lầm do kiêu ngạo hay chủ quan. Khi hiểu ranh giới này, tự tin trở thành nguồn động lực tích cực, giúp con người phát triển năng lực, xây dựng mối quan hệ tốt với người khác và tạo uy tín trong xã hội. Đồng thời, sự nhận thức này còn giúp mỗi người trưởng thành toàn diện, biết kết hợp tham vọng với thực lực, hướng tới thành công bền vững và sống có trách nhiệm, đóng góp tích cực cho cộng đồng. Như lời dạy của cha Lê Quý Đôn: “Con người mà ngạo mạn, đặt mình lên trên người khác thì chẳng khác nào lấn át cả trời.” Nhờ thấu hiểu điều ấy, Lê Quý Đôn đã trở thành một học giả uyên bác, luôn cầu thị và khiêm nhường.

    Một số quan điểm cho rằng “một chút tự cao có thể thúc đẩy nỗ lực cạnh tranh”. Quả thực, đôi khi ngạo khí tích cực giúp con người phấn đấu hơn, cố gắng vượt qua đối thủ. Tuy nhiên, ranh giới giữa ngạo khí tích cực và tự cao vô cùng mong manh. Khi con người quá tin vào bản thân và không tiếp thu ý kiến, “ngạo khí” sẽ biến thành ảo tưởng, cô lập và cản trở sự phát triển. Tự tin đúng mực khuyến khích con người tiến bộ, trong khi tự cao khiến họ dừng lại, không còn khát vọng học hỏi hay mở rộng tầm nhìn. Phê phán những người tự cao, có thể thấy rằng họ đánh giá quá cao năng lực bản thân, từ chối học hỏi, coi thường ý kiến của người khác và chỉ dừng lại ở những gì đã đạt được. Thái độ này hạn chế sự phát triển toàn diện và làm giảm khả năng hòa nhập xã hội. Trong khi đó, người tự tin kết hợp được tham vọng với sự khiêm tốn, học hỏi không ngừng, tạo ra thành công bền vững và được tôn trọng

       Từ ranh giới giữa tự tin và tự cao, mỗi chúng ta rút ra bài học quý giá cho bản thân. Tự tin là dám tin vào năng lực của mình, dám thể hiện, dám thử thách và không sợ thất bại; còn tự cao là khi con người ảo tưởng về bản thân, coi thường người khác và khước từ mọi góp ý. Ranh giới ấy rất mong manh, chỉ cần thiếu đi sự khiêm tốn, tự tin sẽ lập tức biến thành tự cao. Vì vậy, con người cần biết nhận thức đúng đắn về chính mình, hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu để hoàn thiện bản thân mỗi ngày. Trong hành động, hãy luôn rèn luyện năng lực thật sự để có cơ sở cho sự tự tin đúng mực; hãy biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến của người khác, không khoe khoang hay hạ thấp ai để chứng tỏ bản thân. Khi đạt được thành công, cần giữ thái độ khiêm nhường, biết cảm ơn và chia sẻ, để sự tự tin trở thành động lực phát triển, chứ không biến thành tự cao khiến ta lạc lối.

      Vì vậy, điều quan trọng không chỉ là “tin vào bản thân”, mà còn là biết tin đúng cách. Tự tin là bàn đạp giúp ta tiến lên, còn tự cao là hòn đá buộc chân khiến ta vấp ngã. Con người chỉ thật sự trưởng thành khi biết lắng nghe, khiêm nhường và hiểu rằng: mỗi thành công chỉ có giá trị khi ta không ngừng học hỏi và hoàn thiện mình.Tự tin giúp ta bước tới thành công.Tự cao khiến ta đánh mất chính mình. Giữa hai thái cực ấy, hãy chọn cho mình con đường của sự tỉnh táo, của lòng khiêm tốn – để niềm tin trở thành ánh sáng soi đường, chứ không phải ngọn lửa thiêu rụi tương lai.